​

​

Kumar bağımlılığı diğer bağımlılıklarda olduğu gibi haz veren davranışın tekrarlanması oluşmaktadır. Bağımlılık geliştiğinde kişi oynamayı denetleyemez ve elindekileri bitirinceye kadar oynamaya devam eder. Maddi kayıplar bağımlılığa eşlik eder. 

Kumar bağımlılığında kişi maddi sorun çözüldüğünde rahatlayacağını düşünse de borç kapandığında kumar bağımlılığı tekrarlar. Dürtüsellik ve haz arayışı diğer bağımlılıklardaki gibidir. Kişi gitgide daha yüksek miktarlarda oynar ve riskli girişimleri artar. 

Kişi kumar oynamayı kontrol edebileceğini düşünür ancak bağımlılık geliştikçe kendini kontrol edemez. Parası olsun olmasın kumar oynama davranışı devam eder. Etrafından borç ister, kredi alır. Yakın çevresi artık bu konuda yorumlar ve endişeler bildirse de kişi oynamaya devam eder.  Kişinin zihni sürekli kumar ile ilgili meşguldür. Oynamaya devam ederse kazanacağına inanır, sonuçları tahmin edebileceğini düşünür.  

Kumarbazlar genelde problemi inkar eder ya da olduğundan küçük gösterneye çalışırlar. Ayrıca kumar oynadıklarını gizlemek için ellerinden gelen her şeyi yaparlar. Örneğin genellikle sevdikleri insanlardan geri dururlar, ne yaptıkları ya da nerede oldukları ile ilgili yalan söylerler. Daha iyi hissetmek için kumar oynama, kumar davranışını durdurma ya da kontrol altında tutma konusunda başarısız olma, kumar oynadıktan sonra suçlu hissetme, pişmanlık duyma, kumar oynayabilmek için gitgide daha fazla risk alma diğer işaretleridir.

Kumar bağımlılığı tedavisinde psikofarmakolojik tedavilerin yanı sıra psikolojik tedavi, ailenin ele alınması ve eğitim önemlidir. Kumar ile ilgili düşünce çarpıtmaları, düşünce hataları, parasal denetimler, riskli durumların hesaplanması, haz erteleme ve dürtüsellik ile ilgili konular, kumara dair yanlış algılar, kontrol düşünceleri, batıl inançlar, yorumlama hataları ele alınmalıdır. Tedavi esnasında kişinin kumar ile ilgili kayıplarından çok kazançlarını hatırlaması olasıdır, bu durumda yaşadığı duygusal veya maddi kayıpların ele alınması önemlidir. Yine kontrol etme ve aşırı güven ile ilgili riskler ele alınmalıdır. 

Kumar bağımlılığı tedavisinde kumarın tüm çeşitleri -parasına oynanan her türlü kâğıt oyunu, zar oyunları, at yarışı, iddia, loto/toto, kazı kazan, piyango, forex, borsa, internet üzerinden oynanan bahisler, kumarhane oyunları- ele alınmalıdır. Ayrıca kişinin oynamadığı ama hatırlatıcı olabilecek diğer kumar türleri üzerinde de durulmalıdır. Online oynanan oyunlar ile ilgili önlemler alınmalı ve kişinin zorlandığı noktalarda destek olunmalıdır. Ayrıca kumar oynayan kişinin parasal konularda destek alması ve kontrolde yardımcı olunması için aile bireyleri tedaviye katılmalıdır.

 

Yeme Bağımlılığı

Yeme, ya da aşırı yeme bir süredir davranışsal bağımlılık olarak ele alınmaya başlamıştır. İşlenmiş besinlerin bağımlılık yapıcı madde gibi davrandığı, haz verme işlevi olduğu için de daha çok tüketildiği bilinmektedir. Bazı yiyeceklerin durdurulamaz bir şekilde tüketiminin uyuşturucu maddelerin yarattığı biyolojik, davranışsal ve psikolojik etkilere benzer etkiler yarattığı belirtilmiştir. 

Yeme bağımlılığı ve tıkınırcasına yemek kavramları benzerlik gösterse de eş anlamlı değildirler. Obezite ve yeme bağımlılığı da birbirinden farklı kavramlardır. Normal kilodaki bireyler de yeme bağımlılığı semptomları gösterebilmektedir. 

Yeme bağımlılığının biyolojik kısmının yanı sıra davranışsal tarafı da vardır. Bu davranışsal kısım yeme üzerindeki kontrol kaybı ile ilgilidir.  Kişi yemek üzerindeki kontrolü kaybettikçe utanç ve suçluluk duyguları ortaya çıkar ve bu bir kısır döngüye dönüşür. Kişi aç olmadığı halde çok fazla yer, rahatsızlık hissedene kadar midesini doldurur, suçluluk yaşar ve tekrar yer

Tanı kriterleri üzerinde henüz uzlaşma olmasa da bu davranışsal bağımlılıkla ilgili bir takım tanısal kriterler öne sürülebilir. 

• Belirli yiyecekleri planlanandan fazla tüketmek

• Doyduğu halde ve rahatsız olsa da yemeye devam etmek

• Bazı yiyecekleri yememe fikrinden rahatsız olmak

• Yemeye aşırı zaman harcamak 

• Bazı yiyecekleri bulabilmek için çaba harcamak 

• Yemek için aşırı zaman harcamak, böylece diğer aktivitelere fazla zaman ayırmamak 

• Sosyal ortamlardan uzak kalmak 

• Yemediğinde yoksunluk belirtileri yaşamak (kafein hariç)

• Bu yoksunluk belirtilerini ortadan kaldırmak için yemek (kafein hariç)

• Aşermek 

• Yeme davranışı ile ilgili olumsuz duygular yaşamak (çökkünlük, kaygı, suçluluk, huzursuzluk, sıkıntı vb.) ve bu duygularla başa çıkmak için zaman harcamak 

• Yeme davranışı ile ilgili gündelik hayat aktivitelerinde aksamalar yaşamak

• Yeme davranışı ile ilgili sağlık sorunları yaşamak ve buna rağmen yemeye devam etmek 

• Yeme davranışı ile ilgili duygusal sorunlar yaşamak ve buna rağmen yemeye devam etmek 

• Olumsuz duygulardan kaçmak ve keyif almak için bazen gizlice yemeye devam etmek

• Aynı hazzı alabilmek için yeme miktarında artış yaşamak

• Bazı yiyecekleri bırakmayı düşünmek, bırakmak ve tekrar başlamak. 

 

Yeme bağımlılığının tedavisinde diğer bağımlılıklarda yapılan tedavi girişimlerinin yanı sıra kişinin kendisini ve yemeği algılama şekli, bilişsel hataları ve yorumları ele alınmalıdır. Ayrıca yeme isteği geldiğinde alabileceği önlemler, stres ve kaygı ile başa çıkma becerilerinin artması, sorun çözme becerilerinin gelişmesi, hayır demek ve iletişimin artması, öz farkındalığın yükselmesi de hedeflenmelidir. 

​

Prof.Dr.Fİgen Karadağ

Psikiyatrist